ობოლი დედის ტკბილი რძის ჭირიმე! ძუძუებს ვენაცვალები!! ვინც მათი გემო არ იცის, ახვეული აქვს თვალები. ხელში ჩამიგდო ობოლი კუდურმა დედინაცვალმა. დამწყევლა ენაბოროტმა, გამღალა მისმა მე თვალმა… აღარც ვიზრდები, არც ვკვდები, შევკვნესი სხვისა კერასა, დედის სახელსაც ვერ ვამხელ, ვაი ჩემს ბედისწერასა!.. დედას ვეძახი - "მამასა”, ვეძახი მამას - "პაპასა”; არც ერთი პასუხს არ მაძლევს და იმან გამაკაპასა. ოჰ, რა ძნელია ობლობა და უძნელესი - გერობა! დედინაცვალის დედობა, მისი მოყვრული მტერობა!!. დედის რძე თაფლი ყოფილა და დედინაცვლის - ნაღველა: დავლიე - ყელზე დამადგა, ძირმწარედ წამომახველა!.. ისევ დედის რძის ჭირიმე, ძუძუებს ვენაცვალები! ოცნებით მაინც შევეტკბო, სიცხადით განაწყალები! პოეტი ხან უგნური ვარ, ხან ბრძენი, ხან არც ისა ვარ, არც ისა! გარემოების საყვირი, არც მიწისა ვარ, არც ცისა. ნუ მკიცხავ, მნახო უგნურად, ნურც გაიკვირვებ ბრძნობასა; სულ სხვა ჰყავს ხელისუფალი ამ ჩემს გონება-გრძნობასა. ეს გული, სარკედ ქცეული, ბუნების ნათავხედია: მხოლოდ მის სახეს გიჩვენებთ, რასაც შიგ ჩაუხედია. ენაც მას ამბობს, რაც სმენას სხვისაგან გაუგონია; ან თვალს უნახავს და ჭკუას გაუზომ-აუწონია! თქვენ რომ გგონიათ, ის არ ვარ, სხვებს რომ ჰგონიათ, არც ისა! შუაკაცი ვარ უბრალო, ხან მიწისა ვარ, ხან ცისა. სალამური გამიგონია, ვითომც ლერწამი ობლის საფლავზე ამოსულიყოს და თავის ქნევით, დამუქრებული, მაღლა ზეცისკენ ის წასულიყოს, რომ მიეტანოს იქ ჩვენის ქვეყნის მწარე ამბავი და საჩივარი, მაგრამ იმავ დროს ეშმაკის სული დასტაკებოდეს გრიგალი ქარი, გადაეღუნოს, გადმოეღუნოს და მოეთხაროს სულ ძირიანა; მერე ენახოს მწყემსს წაქცეული, ხელში აეღოს პატარ დანა და გამოეჭრას მას სალამური, რომ მოწყენის დროს სული ჩაჰბეროს, და მთა და ბარის დასატკბობელად ააკვნესოსო და აატიროს. ეს უნდა იყოს ის მაცდური ხმა, პირველ მწყემსისგან მოგონებული; აქ ისმის ცის და ქვეყნის ამბავი ერთად შეთხზული… შეზავებული! სატრფოს მშვენიერო, შენ გეტრფი, შენი მონა ერთგული, შენთვის სულდგმულს, შენგანვე, შენთვის მიძგერს ეს გული! მეგულები ციხეში, ცხრაკლიტულში მჯდომარე… შეთვისებას გიპირებს გაიძვერა მოყვარე! ტკბილად გაჭმევს, ტკბილს გასმევს, შეზავებულს ბანგითა; დედის ხმაზედ გიმღერის დედინაცვლის ჩანგითა. გაუფრთხილდი! ნუ გჯერა მაგის ტკბილი ნანინა, შენზე წინათ სხვაც ბევრი მოხიბლა, შეაცდინა. გაუმაგრდი განსაცდელს, აიტანე ტყვეობა! გშვენის ნესტან-დარეჯნის მაგალითი… მზეობა. ტარიელი დაგეძებს გავარდნილი დღეს ველად, ავთანდილი ფრიდონით მოდის გამოსახსნელად, რომ სისხლი და ცრემლები მსხვერპლად შენ წინ დაღვაროს!.. აქ ცოცხლებს სცეს ნუგეში და იქ მკვდრები ახაროს!
იმერული სიმღერა
პატარა საყვარელო, რისთვის მომიკალ გული? გალიაში გაგზარდე, ვით მაისის ბულბული. შაქრით მყავდი გაზრდილი, შენთვის ვლე კიდის-კიდე! პატარა საყვარელო, ცეცხლი რად მომიკიდეი გული შენ მოგიძღვენი, სულიც ხომ შემოგწირე! პატარა საყვარელო, შენ რაღად დამამცირეი რომ დამგმე უმიზეზოდ და გამცვალე სხვაშია; მიჯობს დამწვა ცეცხლითა, ან ჩამაგდო ზღვაშია! პატარა საყვარელო, ჩემო მკვლელო, უგულო, გალიაში გაზრდილო, გაზაფხულის ბულბულო! იუბილე ეს ჩემს თავზე რა მოსულაი სადა ვარი სიზმარია, თუ სასიზმრო ზღაპარი? ღარიბ-ღატაკს და ბნელში მყოფს აქამდე, ვინ ამინთო ამ ბოლოს დროს ლამპარი? ყეენივით შემასკუპეს მაღლობზე, ჩემს წინ დადგა თითქმის მთელი ქვეყანა; მილოცვენ და მადლს მიხდიან... და რისთვისი რა მიმიძღვის სამსახური მისთანაი ქალი, კაცი, ერი, ბერი, ბავშვები, გაურჩევლად ტომისა და წოდების, აქ არიან, რომ გამიქრონ მიზეზი ჩემი ტანჯვის და ჩემი ცეცხლმოდების!.. მაგრამ მე კი, რომ ვგონივართ, ის არ ვარ!.. სხვა იქნება მომავალი ის გმირი!.. მე უბრალო მიზეზი ვარ დღეის-დღის, იმ მომავლის აჩრდილი რამ და პირი! ჩემს სუსტ შრომას ეს აჭარბებს ყოველი!.. საამისო, აბა, რა მომიციაი ეს ეკუთვნის ყოლიფერი მომავალს და იმისი არის რეპეტიცია! მაშ, ამნაირ ხალხის აღფრთოვანებას შევუერთებ დღეს ჩემს სურვილს, გულისთქმას: "ვაშა! ვაშა, სათაყვანო მომავალს!” ამ-თავითვე წარვუგზავნი ჩემს სუსტ ხმას!.. მინდა რამ ვთქვა მინდა რამ ვთქვა, მაგრამ რა ვთქვა, უსამართლოდ ალაგმულმაი ჩემი გრძნობა უნდა უხმოდ შიგ ჩაიკლას წყლულმა გულმა! მე ამ ლაგამს წავიძრობდი, არ მაქვს უცხოს მორიდება; მაგრამ რა ვქნა, რომ ხელმარჯვედ ჩემივე ძმა მეჭიდება! იმის აზრი სულ სხვა არის და სულ სხვას გრძნობს ჩემი გული; მე სხვა რამე მენატრება, - მაგას ჯილდო, ანუ ფული! ეჰ, რა მეთქმისი მირჩევნია უხმოდ მოვკლა გრძნობა გულში და არვის კი არ მივყიდო არც ჯილდოში და არც ფულში!.. მომაკვდავის ფიქრები თუ ჩემს სამშობლოს გამოაღვიძებს ჩემი სიკვდილი, აჰა, მეც მზად ვარ!.. მოდი, ჯალათო, შენი მახვილი შეუბრალებლად ზედ გულზე დამჰკარ! ყოველი წვეთი ჩემი სისხლისა თუკი გამოზდის მამულიშვილსა, ცოდვა არ არის, რომ მოვერიდო მაშინ მე ტანჯვას და თვით სიკვდილსაი არა! სიკვდილი ვერ შემაშინებს, მომზადებულსა მამულის მსხვერპლსა! მზად ვარ შევსწირო სული და ხორცი და სამშობლოზე ვჰყრიდე თვით ფერფლსა! თუმცა პირადი ჩემი ცხოვრება ყოველთვის იყო ტანჯვა-ვაება, მაგრამ სიკვდილში ვჰპოვებ სიცოცხლეს და ის იქნება თვით უკვდავება, თუკი იმედი მე საიქაოს გამყვა უკეთეს მომავალისა, რომ ჩემს შემდეგი შთამომავლობა იქნება შემგნე თვისის ვალისა! დიახ! თუ მოძმეთ გამოადგება ჩემი სიკვდილი, მზადა ვარ მეცა... გამოღვიძებულს სურვილს ქვეყნისას ხელს მოუმართავს, მრწამს მე, თვით ზეცა!.. მუშური სიმინდსა თოხნა დავუწყოთ, ერთხმად დავსძახოთ მუშური; ეგებ მაშინ დაგვავიწყდეს, რომ გლეხნი ვართ უბედური! მარტო ჩვენთვის არ ვმუშაობთ, სხვისაც გვმართებს სამსახური: ბატონი გვყავს, ვართ საწყალი, უპატრონო, უბედური! ყველა თავში გვიჩაჩქუნებს, გარეშე და შინაური; ცხელსა მიწას უხვად ალბობს ოფლი, ჩვენგან მონაწური. ჩვენი ჯაფით მონაყვანი სხვასთან მიდის საზრდო პური, შინ ცოლ-შვილს შიმშილი გვიკლავს, მაგრამ ვინ მიუგდოს ყური? მათსა საზრდოს სხვა იტაცებს, სტირის ცოლი მეძუძური, შიმშილისგან რძე უშრება, წივის შვილი უსუსური! ღმერთს ბატონად მოუცია ჩვენთვის ერთი აზნაური, მისთვის სუყველა ჩვენა ვართ - მებეგრეცა და მსახური. მისგან ტანჯვას რომ მოვრჩებით, მაშინ გვტანჯავს მისი ფური! უპატრონოდც არ ვარგივართ, როგორც ცხვარი უმწყემსური. მაშინ ყველა ბატონია! გამკითხავი სადღა არი!... მდივანბეგის ბოქაულებს გაეღებათ სახლის კარი. სულ მათ მიაქვთ, რაც რომა გვაქვს: ქათამი, თხა, ძროხა, ცხვარი. ჩვენ ყოველდღე ტანჯვას ველით!.. გლეხებს რა გვაქვს გასახარი? სამართალს კოლოფში სძინავს, ის არს ფულის მეგობარი, არ იღვიძებს, თუ უფულოდ მასთან მივიდა სტუმარი! შინდის წკნელებზე სწერია ჩვენი სახელი და გვარი... განვაგრძოთ, ძმებო, მუშური, ჩვენი სევდის განმაქარი! ბანს გვეტყვიან ნაღვლიანად არე-მარე, მთა და ბარი! ნუთუ გულგრილად უყურებს ჩვენს ტანჯვასა მაცხოვარი!... მუხამბაზი ნახევარი ცხოვრების გზა გავლიე, სიტკბოზედა მწარე მეტი დავლიე. არ მშორდება მწუხარება და ჭირი, მაგრამ მაინც სულ ვიცინი, არ ვტირი. რას მიქვიან პირადი მწუხარებაი - მოკვდეს კაცი, თუ პირუტყვს ედარება! ვიღას ახსოვს თავისი სატკივარი, თუ სატრფოც ჰყავს იმ დროს მას ცოცხალ-მკვდარი? მაგრამ იცით, ჩემი სატრფო ვინ არი? - ძველი ტურფა, დღეს მკვდარივით მძინარი! ფეხშიშველა, თავზე ლეჩაქმოხდილი, უგრძნობლად ჰხდის საწყალს საღათას ძილი! თავს ვადგივარ მისი ჭირისუფალი; თუმცა გულს მწვავს მწუხარების მე ალი, მაგრამ მაინც ვიცინი სხვანაირად, და მჭვრეტელთაც ესა აქვთ გასაკვირად: "ჭირისუფალს მხოლოდ ცრემლი შვენისო! ეს იცინის!.. როგორ არა რცხვენისოი!” რა იციან, რომ ეს გული მკვდარია!... რომ სიცილი ბევრჯელ ცრემლზე მწარია!...
